Uşaqlar Nə vaxt Cizgi Film seyr etməli.
0-2 Yaş Dövründə Uşaqlara Cizgi Film daxil televizora baxdırılmamalı.
Cizgi filmlərin uşaq inkişafındakı təsirini qiymətləndirərkən uşağın yaşı mütləq hesaba qatılmalıdır. Məzmun nə qədər təlimatçı, ictimai və inkişafla uyğun görünsə belə, 2 yaşın altındakı uşaqları, cizgi filmlər də daxil olmaq üzrə TV-dən uzaq tutmaq lazımdır. Məsələn, 2007-ci ildə Journal of Developmental Psychologyda nəşr olunan bir işə görə, 8-16 aylıq dövrdə bir körpənin televizora baxdığı hər saat başına 3 yaşındakı dil bacarığının 6-8 söz daha geri olduğu göstərilmişdir. Ayrıca TV-yə məruz qalan 12-36 aylıq uşaqların yaddaş, diqqət və fokuslanma bacarığı baxımından TV ilə tanış olmayan uşaqlara görə dezavantajlı olduğu aşkar olunmuşdur.
Həyatın ilk illərində dil və zəka inkişafı çox sürətlidir. Araşdırmalara görə beyin inkişafının 70%i həyatın ilk ilində tamamlanmaqdadır. TV isə beynin inkişaf mexanizminə zidd prinsiplərlə işləyir. Bir körpənin vizual olaraq dərinlik, ölçü, perspektiv fərqliliklərini anlaması beyin inkişafı adına atdığı ən əhəmiyyətli addımdır. Halbuki, cizgi film açıq olduğunda belə TV - dəki görünüşlər körpələrin ölçü fərqliliklərini anlamasına mane olar: iki ölçülü bir şəkil ilə üç ölçülü gerçək bir obyekt arasındakı fərqi körpələr TV-dən öyrənə bilməzlər. Hətta körpələr TV ekranında gördükləri şeyləri ayrı-ayrı fiqurlar olaraq deyil bir bütün hesab edərlər. O səbəblə də fiqurları təqib edib izləmək yerinə, ekranın hamısına sanki hipnotik bir təsirlə və boş gözlərlə dalıb gedərlər.
Uşaqlarda dil inkişafının necə ortaya çıxdığını öyrəndiyimizdə, TV-nin uşaqlarda dil bacarıqlarını da nə üçün mənfi təsir etdiyini asanlıqla anlayarıq. Erkən illərdə dil inkişafı üz ifadəsi, səs tonu, işarə kimi bir çox ictimai ipucuna bağlıdır. Uşaqlar sözlərin mənalarını söylədiklərimizdən çox hara baxdığımız, necə bir səs tonuyla söylədiyimiz, neyə işarə etdiyimizi kimi ictimai ipuclarından yola çıxaraq taparlar. Ayrıca uşaqlar üçün dili öyrənmənin ən yaxşı yolu, tanış bir adam tərəfindən və özüylə sual-cavab kimi qarşılıqlı olaraq ünsiyyət edilməsidir. Hər hansı bir tv proqramı daxil cizgi filmdə belə bu ictimai ipucları və qarşılıqlı ünsiyyət yoxdur. Bu səbəblə, uşaqlar TV ya da cizgi film izləyərək dil öyrənə bilməzlər. Bu məlumatlar istiqamətində, uşağınızı 2 yaşın altında ekrandan uzaq tutmanızı tövsiyə edilir.
2 Yaş və Sonrasında İdarəli Şəkildə Cizgi Film Seyr etdirilə bilər.
Uşağınıza, dil və beyin inkişafı adına müəyyən bir səviyyəyə gəldiyi 2 yaş və sonrasında gündə yarım saatı keçməmək şərtiylə yaşına uyğun məzmunları olan cizgi filmlər seyr etdirə bilərsiniz. Uşağınıza izlətdirdiyiniz cizgi filmlərdə xarakterlərin şiddət istifadə etmədiyindən, ictimai baxımdan uyğun fərdi xüsusiyyətlərə sahib olduğundan, duyğularını ifadə etdiyindən, cinsiyyət ayrımçılığı etmədiyindən əmin olmanız lazımdır. Xüsusilə 3-6 yaş arası uşaqlar ən çox müşahidə və təqlid yoluyla öyrənər, yeni bacarıqlar qazanarlar. Bu baxımdan həm öz davranışlarımız, həm də cizgi filmlərdə təqdim etdiyiniz xarakterlərin davranışları baxımından 3 yaş və sonrasında diqqətli olmaq lazımdır. Uşağınızın cizgi filmlərdə qarşılaşdığı xarakterlər, gerçək həyatda uşağınıza öyrətməyə çalışdığınız şəkildə olmalıdır.
Digər tərəfdən cizgi filmlərin təlimatçılıqdan kənar prioritetli olaraq əyləndirmə məqsədli olduğunu da xatırlamalıyıq. Uşağınızı öyrətmə və inkişaf etdirmə rolunu cizgi-filmlərə ya da tv - yə buraxmaq kimi bir vəziyyət əsla düzgün deyil. İndiki vaxtda xüsusilə, təhsilsiz uşaq baxıcıları bu səhvə çox düşməkdədir. İnkişafına uyğun məzmunlar təqdim edir düşüncəsiylə gün boyunca uşağı cizgi filmlərlə əyləndirmək olduqca məşhurdur, amma bu vəziyyət çox böyük qorxular doğurar. Uşaqlarda obezite, dil inkişafı gerilikləri, diqqət pozğunluqları hətta otizm kimi bir çox ciddi problemlər uzun müddətli tv - yə məruz qalmaqla olmuşdur.
Doğru məzmunlara sahib cizgi filmlər idarəli şəkildə, yəni saat məhdudlaşdırması edilərək izlətdirilsə uşağınızın inkişafına təlimatçı və əyləndirici yanıyla faydalı olar. Amma məzmunlar və zamanla mövzusundakı idarənizi itirsəniz uşağınızın inkişafına təxmin edilə bilməyəcək qədər böyük zərərlər verər. Cizgi filmlər mövzusunda idarəli və diqqətli olma rolu hər zaman valideynlərdədir.